Ελληνικά | English
Περάσματα, Ίρις Κρητικού, Νοέμβριος 2010
Με προτρεπτικά γνωμικά του Ομήρου και του Μενάνδρου, του Θουκυδίδη και του Δημόκριτου, του Ηρώνδα και του Μάρκου Αυρήλιου και με λιγνή συνεπικουρική βακτηρία τους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη, ο Παναγιώτης Πασάντας οχυρώνει τις εύθραυστες φιγούρες του με πηλό, εμβαπτίζοντάς τις σε ένα ιδιότυπο επίχρισμα πρωτογενούς ήθους, τρέποντάς τις σε έναν βουβό περιπλανώμενο θίασο του κόσμου που ασκεί κριτική στις άτολμες αποφάσεις, σε έναν ετοιμοπόλεμο στρατό του ελέους που αγωνίζεται αέναα για τα πάθη και τα δεινά της ανθρωπότητας…
[Διαβάστε το κείμενο]
Άρθρα από εφημερίδες
Ελευθεροτυπία
Φιλελεύθερος
Φιλελεύθερος
Cyprus Weekly
Καθημερινή
Περάσματα
Με προτρεπτικά γνωμικά του Ομήρου και του Μενάνδρου, του Θουκυδίδη και του Δημόκριτου, του Ηρώνδα και του Μάρκου Αυρήλιου και με λιγνή συνεπικουρική βακτηρία τους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη, ο Παναγιώτης Πασάντας οχυρώνει τις εύθραυστες φιγούρες του με πηλό, εμβαπτίζοντάς τις σε ένα ιδιότυπο επίχρισμα πρωτογενούς ήθους, τρέποντάς τις σε έναν βουβό περιπλανώμενο θίασο του κόσμου που ασκεί κριτική στις άτολμες αποφάσεις, σε έναν ετοιμοπόλεμο στρατό του ελέους που αγωνίζεται αέναα για τα πάθη και τα δεινά της ανθρωπότητας.
Ακόμη και για εκείνους από εμάς που παρακολουθούμε τα χλωμά λιλλιπούτεια πλήθη του από τότε που πρωτοπλάστηκαν, από τότε που εγκαταστάθηκαν για πρώτη φορά κάτω από τον ίσκιο ενός γυμνού δένδρου, που ανέβηκαν τα σκαλοπάτια μιας κατά Παναγιώτη κλίμακας που δεν οδηγούσε πουθενά ή που ακολούθησαν την υπνωτική κυκλική ροή ενός διάφανου τροχού, άλλοτε εγκαλώντας τη μνήμη μιας τελετής στα τοιχώματα ή τον πάτο ενός προϊστορικού αγγείου της Χοιροκοιτίας και άλλοτε ενσκύπτοντας στις θραυσματικές εικόνες της φρενήρους ροής ενός σύγχρονου αστικού πλήθους, οι όψιμες γλυπτικές συνθέσεις του Πασάντα χρήζουν μιας νέας ερμηνευτικής διαδικασίας με σύνθετη μεταφυσική διάσταση.
Αφηγούμενη ιστορίες που επανέρχονται υπό διφορούμενες χρονικές και χωρικές συντεταγμένες, η τωρινή δουλειά του Παναγιώτη Πασάντα επικεντρώνεται στην έννοια του περάσματος. Υπό το βλέμμα και δια της θωπευτικής αφής του δημιουργού, το "πέρασμα" τρέπεται σε μια συνθήκη πολυσχιδούς ρευστότητας, συνυφασμένης με ποικίλα γεγονότα, βιώματα και καταστάσεις όπου οι επίπονες για το σώμα, το πνεύμα και την ψυχή δοκιμασίες, σύμφωνα με τον ίδιο "δεν οδηγούν εντέλει στην καταστροφή αλλά σε αναγέννηση του ατόμου", στη μετατροπή του σε κάποιον πιο σοφό και ικανό να διαχειριστεί τις μικρές νίκες και τις μεγάλες ήττες του, το κερδισμένο έδαφος και τις αναπόφευκτες απώλειες, τα δίκαια λάθη και τις άστοχες επιλογές του.
Σηματοδοτώντας μια αυτοσχεδιαστική ηθογραφική θέαση του βίου που εγγράφεται μέσω οξυδερκούς αυστηρότητας ρήσεων και στίχων, οι φιγούρες του Πασάντα εξέρχονται άλλοτε από τα έγκατα της γης και άλλοτε από συμβολικές μισάνοιχτες θύρες, άλλοτε αναδύονται από κοίτες ποταμών και άλλοτε μετατρέπονται σε ταπεινούς ικέτες ή στους έκθαμβους προσκυνητές ενός ουράνιου θαύματος, ενώ η εξακολουθητική εναιώρηση του χθόνιου στοιχείου, άλλοτε παραπέμπει στη σπαρακτική περιπέτεια αγάπης του Ορφέα στον Άδη ή στην ουτοπική πτώση του Ίκαρου και άλλοτε στον λυτρωτικό εγκλεισμό του Ιωνά στα ερεβώδη σπλάχνα του βιβλικού κήτους.
Στα αγγλοσαξωνικά λεξικά, το λήμμα "πέρασμα" (passage) αντιστοιχεί σε έναν εντυπωσιακό αριθμό ποικίλων ερμηνειών:
- Η πράξη ή διαδικασία του περάσματος:
- Η διαδικασία της μετακίνησης από τον έναν τόπο στον άλλο και κατ' επέκταση, η μετανάστευση.
- Η διαδικασία της χρονικής ροής, το πέρασμα του χρόνου.
- Η διαδικασία του περάσματος από τη μια συνθήκη ή κατάσταση στην άλλη, το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση, η μεταμόρφωση.
- Η ενεργοποίηση ενός νομικού μέτρου.
- Ένα ταξίδι, εναέριο ή δια θαλάσσης: μια ταραχώδης πλεύση σε τρικυμιασμένη θάλασσα.
- Το δικαίωμα να ταξιδέψει κανείς σαν ταξιδιώτης, ειδικότερα στο πλοίο. Επίσης: το χωρίο από ένα βιβλίο.
- Το δικαίωμα, η άδεια ή η δυνατότητα να έρθεις και να φύγεις ανεμπόδιστα από έναν τόπο, η ασφαλής μετάβαση.
- Ένα μονοπάτι ή κανάλι επάνω από το οποίο ή μέσω του οποίου κάτι ή κάποιος μπορεί να περάσει. Επίσης: ένα ανατομικό "πέρασμα" του σώματος όπως τα ρουθούνια.
- Ένας διάδρομος ή μια γέφυρα.
-
- Ένα σημαντικό γεγονός ή
- Μια ανταλλαγή έντονων λέξεων, διαξιφισμών ή χρήση όπλων μεταξύ δύο ανθρώπων.
-
- Ένα απόσπασμα γραπτού ή προφορικού λόγου, ένα διάσημο χωρίο (του Σαίξπηρ).
- Στη μουσική, το μέρος μιας σύνθεσης, ιδιαίτερα δε κάτι που αποδεικνεύει τη μαεστρία του συνθέτη ή του ερμηνευτή: ένα απόσπασμα απαράμιλλης ομορφιάς, εκτελεσμένο στην εντέλεια.
- Ένα σημείο ενός πίνακα, ενός γλυπτού ή κάποιου άλλου έργου τέχνης, μια λεπτομέρεια.
- Στη Φυσιολογία, μια βίαιη πράξη αδειάσματος, όπως το άδειασμα των σπλάχνων ενός σφαγιασθέντος.
- Στη Βιολογία, η διαδικασία της μεταβίβασης ή της διατήρησης μικροοργανισμών ή κυττάρων μέσω μιας εργαστηριακής καλλιέργειας.
- Η πεπαλαιωμένη λέξη για το Θάνατο.
"Πέρασμα", διαβάζουμε αλλού, είναι ακόμη η αποδημία των πουλιών και η πορεία των άστρων ή ενός κομήτη, η μεταβίβαση ενός αντικειμένου, ενός καλού ή ενός κακού νέου σε κάποιον και η αλλαγή της ψυχολογικής ανθρώπινης κατάστασης, η μετάβαση από το σχολείο στο Πανεπιστήμιο και το "locus classicus" της Βίβλου, της κλασικής ή της νεότερης λογοτεχνίας. Επίσης, ένας οριζόντιος σχεδόν διάδρομος που οδηγεί από την επιφάνεια της γης στα βάθη ενός ορυχείου, μια μυστική θαλασσινή διαδρομή που ακολουθούν οι σολομοί όταν κολυμπούν ενάντια στο ρεύμα, το στόμιο ενός αγγείου ή ο λαιμός μιας καμινάδας, η δίοδος της γέννησης – ένα στενό πέρασμα στη μήτρα από όπου το έμβρυο περνά όταν έρχεται στη ζωή, το ιατρικό άνοιγμα, η πύλη, η "porta" που οδηγεί σε μια σωματική κοιλότητα όπως η αορτή οδηγεί στην καρδιά, ο δακρυϊκός ασκός που συλλέγει τα δάκρυα που περισσεύουν, η διόδος του αέρα ανάμεσα στους πνεύμονες, η δίοδος μέσω της οποίας η τροφή που καταναλώνουμε ή ένα φάρμακο που λαμβάνουμε περνούν στο σώμα, το σωληνάκι όπου φυλάσσεται το δηλητήριο στα δόντια του φιδιού.
Προτείνοντας με ελεύθερη σειρά τις παραπάνω ερμηνευτικές αναγνώσεις στον θεατή του έργου του, ή, μάλλον, τις συσχετίσεις και τα μεταξύ τους διάκενα ως επεξηγηματικό "πέρασμα" για τη βαθύτερη θέασή του, ο Παναγιώτης Πασάντας - καταβάλλοντας συστηματικά ο ίδιος τη μενάνδρειο αδιάκοπη φροντίδα και το μόχθο -, υποδεικνύει εκ νέου την αλήθεια των ρήσεων που επέλεξε να ακολουθήσει μέσω της τέχνης της γλυπτικής: την προτροπή του Δημόκριτου ("Χωρίς μάθηση ούτε τέχνη ούτε επιστήμη μπορείς ν' αποκτήσεις"). Τη διαπίστωση του Θουκυδίδη ("Η άγνοια οδηγεί στο θράσος, ενώ η λογική φέρνει δισταγμό") και του Πλούταρχου ("Μόνο μιά σύντομη στιγμή είναι ολόκληρη η ζωή"). Τέλος, τη συμφιλιωτική προτροπή του Μάρκου Αυρήλιου ("Οι άνθρωποι γεννιούνται ο ένας για τον άλλον∙βελτίωσέ τους, λοιπόν, ή υπόμεινέ τους").
Ίρις Κρητικού
Από τον κατάλογο "Παναγιώτης Πασάντας - Γλυπτική", Αίθουσα Τέχνης Αθηνών
Νοέμβριος 2010